η ιστορία του μαυρίσματος

 

Το δικαίωμα στην τεμπελιά, βιβλίο του Paul Lafargue, ένα εξαιρετικό- για την εποχή του πάντα-, δοκίμιο για την <<αλλόκοτη μανία που διακατέχει τις εργατικές τάξεις>> των καπιταλιστικών κρατών, να προσφέρουν αναίμακτα και με περίσσια προθυμία, την εργασία τους, περιγράφει με έναν σχεδόν απλοϊκό τρόπο, τον κεντρικό ρόλο της δουλειάς, στις σύγχρονες κοινωνίες. Ρόλος που διατρέχει και διαπερνά όλο το φάσμα της κοινωνικής και ταξικής οργάνωσης, και αποτελεί πηγή συνηθειών, παραδόσεων στο δυτικό -αν τελικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια τέτοια αν μη τι άλλο ισοπεδωτική έκφραση- πολιτισμό. Ανατρέχοντας στις σελίδες του, ερώτημα που δεν έπαψε να με προβληματίζει είναι κατά πόσο τελικά ο κεντρικός ρόλος αυτός, που η εργασία διακατέχει στην οργάνωση και διάρθρωση των κοινωνικών και πολιτισμικών συνηθειών στα καπιταλιστικά (πάντα) κράτη, αποτελεί τελικά το στοιχείο αιτιολόγησης των προτύπων ομορφιάς από τα μέσα του 20ου αιώνας μέχρι και σήμερα. Η ανθυγεινότατη συνήθεια του μαυρίσματος (ειδικά στις χώρες του Νότου όπου, οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη από την βιταμίνη που παράγεται κατά την έκθεση στον ήλιο, εφόσον έχουν ούτως ή άλλως ηλιοφάνεια όλο το χρόνο) αποτελεί ένα μικρό δείγμα αυτού. Ακολουθεί το κάπνισμα, η ενδυμασία με παντελόνι κτλ. Συνήθειες που μέχρι πριν από ένα αιώνα, φάνταζαν ποταπές ή ήταν ταμπού (όπως το να καπνίζει μια γυναίκα δημόσια), σήμερα όχι μόνο αποτελούν καθημερινά και συνηθισμένα φαινόμενα, αλλά επικροντούνται μάλιστα ως σύμβολα κοινωνικής και σεξουαλικής απελευθέρωσης (!) για το γυναικείο φύλο. Ας το δούμε καλύτερα...

  Ο κάθε βιογράφος της Κοκό Σανέλ, γνωστής σχεδιάστριας μόδας, του 20ού, οφείλει να γνωρίζει τούτο, ότι δηλαδή, ο τρόπος ζωής της Σανέλ τροφοδότησε το πώς οι γυναίκες θα πρέπει να ενεργούν, να ΔΕΙΧΝΟΥΝ και φυσικά να ντύνονται. Αν δεν ξέρετε ποια ή βασικότερα πώς ήταν η Σανέλ, σας την περιγράφουμε: λεπτή, αγορίστικη φιγούρα, κοντοκουρεμένο μαλλί, μαυρισμένη από τα σπορ και μανιακή καπνίστρια. Σας θυμίζει κάτι; Η περιγραφή στο wikipedia συνεχίζει χαρακτηρίζοντας την δραστήρια και οικονομικά ανεξάρτητη, αλλά αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλιο, οπότε η συντάκτρια αυτού του κειμένου θα το παραβλέψει. Δεν θα παραβλέψει όμως την εξής φράση: ήταν για όλη την κοινωνία παράδειγμα προς μίμηση. Δεν προκαλεί λοιπόν εντύπωση που ορδές γυναικών έσπευσαν να την ακολουθήσουν και να επιδιώκουν το ''τέλειο μαύρισμα'', σε παραλίες και σε πλαζ όταν η ίδια μετά από διακοπές της στη γαλλική Ριβιέρα το 1920, απέκτησε ένα σκοτεινό μαύρισμα, προκαλώντας για άλλη μια φορά τα βλέμματα. Τι σχέση μπορούν να έχουν όλα αυτά;
  Από την εποχή του Σαίξπηρ ακόμα και πριν την βιομηχανική επανάσταση, το λευκό δέρμα δήλωνε υψηλή κοινωνική θέση. Στην Ευρώπη το λευκό, άσπιλο δέρμα θεωρήθηκε ελκυστικό ειδικά για τις γυναίκες, δεδομένου οτι το μαυρισμένο, συνδέθηκε με τις χειρωνακτικές και αγροτικές εργασίες στην ύπαιθρο. Επομένως οι <<λευκοχέρες>> που συναντάμε και στον Όμηρο αλλά και σε πολλά ακόμα κλασσικά αναγνώσματα, παραπέμπουν σε γυναίκες προερχόμενες από μια τόσο πλούσια οικογένεια, ώστε να έχει την δυνατότητα να μισθώνει τη χειρωνακτική εργασία. H Ελισάβετ Α' πέθανε από καλλυντικά άσπρου μολύβδου. Ειρωνεία αν σκεφτεί κανείς σήμερα τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του δέρματος που αυξάνονται συνεχώς. Με την κίνηση της λοιπόν η Σανέλ, άρει υποτίθεται συμβολικά, αυτή την προκατάληψη, ωθώντας τις γυναίκες να είναι μαυρισμένες, υποδηλώνοντας την ενεργητικότητα, την εργασιακή τους ικανότητα άρα και την υποτιθέμενη οικονομική ανεξαρτησία τους, κοινώς την ''καπατσοσύνη'' τους. Έτσι μέχρι τη δεκαετία του '60, η προηγούμενη κοινωνική σημασία του μαυρίσματος, έχει αντιστραφεί και το μαυρισμένο δέρμα μεταξύ των λευκών δηλώνει τώρα ανώτατη κοινωνική θέση, πλούτο, υγεία, για τον αντίστροφο τώρα λόγο. Εφόσον οι πλειονότητα των εργασιών έχει μεταφερθεί στην Ευρώπη κυρίως εντός των τειχών, βάση του μεταφορντικού μοντέλου παραγωγής, που επικρατεί (η βιομηχανική παραγωγή εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων ενώ οι υπηρεσίες εντός) το μαύρισμα για τους λευκούς σημαίνει πλούτο, εφόσον απαιτεί κατανάλωση εργατοωρών στις πλαζ και στις παραλίες.
   Είναι αξιοσημείωτο, το πως η ανθρωπότητα πέρασε από την προκατάληψη του μαύρου εργάτη-δούλου, στην προκατάληψη του λευκού εργάτη-δούλου (εντάξει με εργασιακά δικαιώματα, για να μην παραπονιούνται και οι αριστεροί φίλοι μας). Η δουλειά που επί σειρά αιώνων ήταν φαινόμενο χλευασμού και φαινόμενο για ανάθεση στους κατατρεγμένους, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα κάποιου και αποτελεί σημείο από το οποίο αντλούνται επιχειρήματα νομιμοποίησης καπιταλιστικών οραμάτων και προεκλογικών υποσχέσεων, με την δημιουργία νοητών αντιθέσεων στις αντιλήψεις των πολιτών-ψηφοφόρων, ο τεμπέλης φαφλατάς αριστερός-αναρχικός, ο δουλευταράς πρακτικός δεξιός. Το μαύρισμα βέβαια, δεν αποτελεί παρά ένα ελάχιστο δείγμα της ηγεμονίας που ασκεί η αστική τάξη (ψάξε τα γραπτά του Gramsci για την ηγεμονία, όλα έτοιμα τα θες πια) στα πρότυπα ομορφιάς.
  Το να είσαι μαυρισμένος και να δείχνεις αθλητικός συμφέρει όμως. Γνωρίζουμε άλλωστε καλά οτι και η άθληση έχει ξεφύγει πολύ από το πρότυπο του <<νους υγιής εν σώματι υγιή >>. Τα λάδια μαυρίσματος, χάπια αδυνατίσματος, αναβολικά, πρωτεΐνες, αντιηλιακά για όλες τις ηλικίες δέρματα, χρώματα, τόνο και απόχρωση, σολάριουμ, κρέμες για το κάψιμο,αλυσίδες γυμναστηρίων, ειδικά προγράμματα για κοιλιακούς, κασέτες με ασκήσεις, καινούργιες ειδικότητες γιατρών, καινούργια χάπια, άλλα χάπια, ρούχα για γυμναστήριο, μικρότερα μαγιό (πάντα όμως με μαγιό το γυμνό σοκάρει και κανείς δεν μπορεί να το αγοράσει), θα σας το επιβεβαιώσουν...
με τον πιο καυστικό τρόπο.